Herken je dit? Je ziet dat iemand in je team worstelt, je wilt helpen, maar je hulp lijkt de situatie niet op te lossen. In deze blog deel ik praktische inzichten over hoe je deze patronen kunt herkennen én doorbreken.

Een herkenbare situatie: Sarah stuurt een team aan van vijf medewerkers. Ze is betrokken en wil haar team ondersteunen waar mogelijk. Wanneer teamlid Mark aangeeft moeite te hebben met het behalen van zijn deadlines voor een belangrijk project, besluit Sarah in te grijpen. "Ik neem het project wel van je over, dan heb jij wat meer ruimte," zegt ze. Sarah werkt 's avonds door om Marks werk af te maken.

Mark reageert opgelucht: "Ik krijg het gewoon niet voor elkaar met al die andere projecten." Maar omdat Sarah steeds bijspringt, leert hij niet om zijn werk beter te plannen. Na enkele weken raakt Sarah gefrustreerd: "Je moet echt beter plannen, dit kan zo niet langer." Ze verwijt Mark zijn gebrek aan timemanagement.

Herken je deze signalen van de dramadriehoek?

Redder-gedrag:

• "Ik help je wel even, anders wordt het nooit op tijd af"
• "Geef het maar aan mij, dan weet ik zeker dat het goed komt"

Slachtoffer-gedrag:

• "Met deze werkdruk is dit gewoon niet haalbaar"
• "Ik kan dit project niet trekken met de middelen die we hebben"

Aanklager-gedrag:

• "Het zou fijn zijn als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt"
• "Sommige mensen lijken niet te begrijpen hoe belangrijk dit project is"

Wat is de dramadriehoek?

De dramadriehoek is een concept uit de transactionele analyse (TA), een psychologische theorie ontwikkeld door Eric Berne in de jaren 1950. Deze theorie laat zien hoe mensen vaak op een vaste manier met elkaar communiceren, zonder het echte probleem aan te pakken. Het patroon is vaak moeilijk te doorbreken en zorgt ervoor dat mensen zich vaak slecht voelen (vandaar de naam 'drama'driehoek), omdat het echte oplossingen in de weg staat en spanningen in relaties kan veroorzaken.

Karpman (1968) ontdekte dat er in deze communicatie steeds drie rollen aanwezig zijn:

1. De redder
2. Het slachtoffer
3. De aanklager

De drie rollen in de praktijk

1. De Redder Je herkent de redder aan uitspraken als:

• "Laat mij dat maar doen, dan weet ik zeker dat het goed komt"
• "Ik help je wel even, anders wordt het nooit af"
• "Geen probleem, ik regel het wel voor je"

Waarom is dit een probleem? Als redder neem je verantwoordelijkheden over die niet van jou zijn. Anderen leren hierdoor niet om zelf problemen op te lossen.

2. Het Slachtoffer Typische uitspraken van het slachtoffer:

• "Ik kan er niets aan doen, het komt altijd op mij neer"
• "Dit project is gewoon te complex"
• "Zonder hulp lukt het me toch niet"

Het probleem? In de slachtofferrol voelt iemand zich machteloos en neemt geen verantwoordelijkheid voor oplossingen.

3. De Aanklager De aanklager herken je aan:

• "Je levert nooit op tijd je werk in"
• "Waarom snap je het nog steeds niet?"

• "Dit gaat gewoon niet goed genoeg"

Het risico? Als aanklager creëer je een sfeer van wantrouwen en vermijding, waardoor problemen juist niet worden opgelost.

Hoe de dramadriehoek groei tegenhoudt

De dramadriehoek verhindert professionele groei omdat:

• Redders anderen de kans op ontwikkeling ontnemen
• Slachtoffers geen verantwoordelijkheid leren nemen
• Aanklagers constructieve communicatie blokkeren

In het voorbeeld van Sarah en Mark zien we hoe de dramadriehoek werkt:

1. Mark loopt vast met deadlines
2. Sarah neemt werk over (redder)
3. Mark wordt afhankelijk van haar hulp (slachtoffer)
4. Sarah raakt overbelast en gefrustreerd (verschuift naar aanklager)
5. De werkelijke oorzaak (Marks timemanagement) wordt niet aangepakt

Direct aan de slag

1. Observeer deze week eens welke rol jij het vaakst aanneemt (redder, slachtoffer of aanklager)
2. Let op de signalen bij anderen: wie neemt welke rol aan in verschillende situaties?
3. Noteer concrete voorbeelden waarin je deze patronen ziet

In mijn volgende blog deel ik praktische handvatten om uit deze patronen te stappen en te bouwen aan een cultuur van eigenaarschap en groei.

Herken jij veel van bovenstaande patronen? Wil jij hier met jou team mee aan de slag? Neem dan contact op voor een vrijblijvend gesprek over hoe ik jou en je team kan ondersteunen.

Bibliografie:

Karpman, S. B. (1968). Fairy tales and script drama analysis. Transactional Analysis Bulletin, 7(26), 39-43.