Je zit in een teamoverleg. Op papier lijkt alles soepel te verlopen: de agenda wordt keurig gevolgd, actiepunten worden genoteerd. Toch voel je dat er iets niet klopt. Er hangt spanning in de lucht, maar niemand benoemt het. Herken je dit? Dit komt omdat communicatie op verschillende niveaus plaatsvindt: inhoud, procedure, interactie en gevoel. In deze blog ontdek je hoe je deze niveaus kunt herkennen en gebruiken om de samenwerking in je team te verbeteren.

De dagelijkse praktijk van communicatie

In teams voer je dagelijks tientallen gesprekken. Soms blijft het bij een korte afstemming over de inhoud, andere keren merk je dat er meer onder de oppervlakte speelt. Het verschil tussen een productief gesprek en een moeizame discussie zit vaak in het kiezen van het juiste communicatieniveau.

Boven- en onderstroom in communicatie

Het model van de vier communicatieniveaus komt uit de organisatie- en communicatiekunde. Elk gesprek bevat zichtbare aspecten (bovenstroom) en minder zichtbare aspecten (onderstroom).

Denk aan de collega die wel 'ja' zegt maar 'nee' doet, of de teamvergadering waar spanning heerst.

Bovenstroom:

• Het inhoudsniveau :wat bespreken we?
• Het procedureniveau :hoe organiseren we het?

Onderstroom:

• Het interactieniveau: hoe gaan we met elkaar om?
• Het gevoelsniveau :welke emoties en behoeften leven er?

Een belangrijke wetmatigheid: emoties en relaties (onderstroom) beïnvloeden de inhoud en procedures (bovenstroom) sterker dan andersom.

Van signaal naar actie: Wat speelt er echt?

Suze's gedrag suggereert dat er meer aan de hand is dan een praktische vraag. Mogelijk voelt ze zich onzeker over haar rol, overweldigd door de hoeveelheid werk, of niet gehoord in eerdere beslissingen. Door alleen op inhoud en procedure te blijven praten, blijft het echte probleem – haar gevoel van onzekerheid – onbesproken.

Hoe kun je schakelen?

Om het gesprek vlot te trekken, kun je naar de onderstroom schakelen:

• Benoem wat je merkt: "Ik zie dat we steeds terugkomen op dezelfde vragen. Het lijkt alsof er meer speelt. Klopt dat?"
• Vraag naar gevoel: "Hoe voel je je bij alle veranderingen in de planning?"
• Creëer ruimte: "Wat heb jij nodig om je zekerder te voelen over dit proces?"

De kracht van bewust communiceren

In teams is het verleidelijk om vooral op de bovenstroom te focussen - inhoud en procedure zijn immers concreet en meetbaar. Maar juist in de onderstroom, bij interactie en gevoel, ligt de sleutel tot effectieve samenwerking. Door bewust te schakelen tussen deze niveaus, versterk je direct de verbinding in je team.

Praktische tips om mee te starten:

• Begin klein, bijvoorbeeld met een check-in bij je volgende overleg.
• Stel open vragen om gevoelens en behoeften te verkennen.
• Benoem wat je ziet en hoort, zonder te oordelen

Je zult merken dat deze kleine investering in de onderstroom zich dubbel en dwars terugbetaalt in betere gesprekken en sterkere resultaten.

Conclusie: Begin vandaag nog

Effectieve communicatie gaat niet alleen over wat er wordt gezegd, maar ook over wat er niet wordt gezegd. Door aandacht te besteden aan zowel de boven- als onderstroom, creëer je een omgeving waarin teamleden zich gehoord en begrepen voelen. Dit leidt niet alleen tot betere samenwerking, maar ook tot meer plezier en productiviteit op de werkvloer.

januari 2025